Doordat slechtzienden of ouderen steeds afhankelijker worden van overheidsdiensten op het internet, is leesbaarheid van informatieve webteksten van belang. De visuele duidelijkheid van deze teksten, hangt voornamelijk af het gebruik van het letterbeeld, de afmeting, het contrast, de alinea’s en spatiëring.

Onderzoeken naar leesbaarheid van informatieve tekst kunnen wel eens tot verwarring leiden. Er is een oerwoud aan mogelijkheden voor letters in combinatie met beeldschermen, papier en printers. De integratie tussen verschillende beeldschermen, tablets of smartphones roept telkens nieuwe klachten op bij ouderen of slechtzienden. Hieronder volgen wat richtlijnen over het verbeteren van de leesbaarheid van informatieve tekst.

Grootte

Voor traditionele, gedrukte tekst is de standaard voor een optimale lettergrootte al sinds jaar en dag tussen 9 en 12 punten. Voor middelen zoals visitekaartjes kunnen kleinere groottes vanaf 4 punten worden gehanteerd, omdat er een korte leestijd voor nodig is. In een aantal gevallen is het belangrijk dat er, wat betreft de lettergrootte, rekening wordt gehouden met het publiek. Ouderen of slechtzienden help je bijvoorbeeld niet door een lettertype kleiner dan 12 punten te gebruiken.

Tekstgroottes op websites van de overheid zijn vaak per website variabel en worden niet altijd in de optimale grootte weergegeven. Uit onderzoek is gebleken dat teksten van 16 pixels als het meest leesbaar worden ervaren op het beeldscherm. De leestijd bij deze lettergrootte ligt hoger dan bij kleine teksten van 12 pixels. Bezoekers blijven dus langer op deze website lezen, wat weer goed is voor de pagerank van de website.

Op grote HD beeldschermen worden teksten standaard kleiner weergegeven dankzij het besturingssysteem, maar vanwege de grootte van het beeld neemt men toch meer afstand tot het scherm. Dus worden de letters nóg kleiner en slechter leesbaar. Daarom is het verstandig de webteksten op 16 pixels te programmeren.

Letterbeeld

Het verschil dat je ziet in het letterbeeld tussen een schreefloze- of schreefletters in drukwerk is miniem. Welke je kiest heeft te maken met een esthetische voorkeur voor de een of de ander. Bij beeldschermen is dit anders. Een kleine schreefletter is vaak onduidelijk en belemmerd zo de leesbaarheid. We zien dat een dunne schreefloze letter, bij voorkeur in een tint donkergrijs, meer rust biedt en professioneel oogt. Bedrijven zoals Apple, Google en Microsoft (Windows 8) maken hier effectief gebruik van.

Contrast

Het sterkste contrast met de beste leesbaarheid op papier, wordt gevormd door zwarte tekst op wit papier of omgekeerd. Een contrastniveau tussen tekst en beeld van 70% is optimaal. Een achtergrond met een afbeelding is minder goed leesbaar, dus niet altijd geschikt. Dit geld verder ook voor beeldschermen, afhankelijk van de instellingen van het scherm.

Alinea’s

Er is geen wezenlijk verschil tussen links lijnende of uitgevulde tekst. Wat je soms ziet bij smalle kolommen, is dat uitgelijnde tekst wat lelijke ruimten tussen woorden kan veroorzaken. Bij gecentreerde tekst is het belangrijk dat de tekst goed doorleest.

Voor de afstand tussen lettergrootte 12 punten, is de optimale regelafstand 15 punten. Een verschil van 133%. Dit is de meest geschikte ruimte waarin de tekst goed kan worden doorgelezen. Niet te ruim en niet te krap.

Op een website worden teksten met alinea’s van meer dan 6 regels onder elkaar niet goed gelezen. Een tekst op internet wordt namelijk anders beleefd dan een tekst van een boek, omdat een bezoeker van een website snel geïnformeerd wil worden.

De snelheid waarmee tekst visueel kan worden verwerkt, is het grootst bij lange zinnen van ongeveer 80 karakters. Maar alleen aan te raden wanneer de verwerkingssnelheid voorrang heeft, want de voorkeur bij de gemiddelde lezer ligt op 35 tot 55 karakters, oftewel 10 of 12 woorden per regel.

 
 
Sommige mensen zien ouderen als zeurpieten als ze klagen over de slechte leesbaarheid op websites. Als jongere mensen een tekst niet goed kunnen lezen, passen ze gewoon de lettergrootte aan met een simpele shortcut. Ouderen zijn vaak al blij dat alles werkt en dat de website goed geladen is. Dus in plaats van sneltoetsen te gebruiken, kruipen ze dichter naar de monitor of op de smartphone, waardoor ze het alsnog niet goed of op hun gemak kunnen lezen.
 
Ik ben van mening dat de leesvriendelijkheid van de meeste websites van de overheid onvoldoende is (zie de belastingdienst.nl). Het onderwerp leesbaarheid heeft voortdurend aandacht nodig, zodat slechtzienden of ouderen die steeds meer tijd doorbrengen achter de computer hiermee beter geholpen kunnen worden.